Het Noorden trekt (3, slot)

Rovaniemi is de hoofdstad van de Finse provincie Lapland (Lappi) en ligt net even onder de poolcirkel. Als ik zeg dat ik daar de poolcirkel weer ben uitgereden, klinkt dat concreter dan het is. Die cirkel is een denkbeeldige lijn, maar daar waar de weg hem kruist hebben lokale autoriteiten hem vooral financieel concreet gemaakt met cafés, restaurants, winkeltjes, pompstations, etc. En om er helemaal zeker van te zijn kun je nog een certificaat krijgen ook. De heksenwaag in Oudewater doet het niet beter. Bij Rovaniemi heerst de Santa-ziekte, maar bij Jokkmokk in Zweden krijgt de passant interessante gegeven over die poolcirkel zelf. Binnen de noordelijke poolcirkel gaat de zon een of meer dagen niet onder. Hoe dichter je bij de noordpool bent hoe meer ‘zonnige’ dagen. De poolcirkel is de uiterste grens.

Omdat de draaias van de aarde wat wankelt, ligt de poolcirkel niet altijd op dezelfde plek. In 18,6 jaar schuift hij heen en weer binnen een afstand van 570 meter. Er is ook een grote cyclus: in 40.000 jaar schuift hij heen en weer binnen een marge van 180 km. In het jaar 12.000 bereikt hij zijn hoogste positie en u zult dan wat verder moeten rijden om de middernachtzon te zien. Zet het maar vast in uw agenda.

Van Rovaniemi ben ik zigzaggend naar het zuiden afgezakt. Ik had een lijstje in mijn hoofd dat ik wilde afwerken. Eerst maar even langs het nabij gelegen Tervola waar Finlands beroemdste taalgeleerde werd geboren, Matthias Alexander Castrén. Hij werd nog geen 40 jaar, leed aan tbc, maar maakte reizen tot ver in Siberië om de verwante talen van het Fins te bestuderen. Hij lag eens ziek op een vodderig bed achter de Oeral en hoorde mannen spreken over de verdeling van zijn bezittingen; ze dachten dat-ie de morgen niet meer zou halen. Maar sterven deed hij niet!

In Kärsämäki (Midden-Finland) betrek ik voor de derde keer een hutje op het terrein van het Duits-Finse echtpaar Segler-Ritola. Mevrouw Anna-Maija Ritola-Segler heeft een boek samengesteld over de geschiedenis van Vatjusjärvi, haar geboortedorp verderop, waaraan de meest dorpelingen hebben meegewerkt. Alle aspecten van het dagelijks leven komen aan de orde (landbouw, jeugdverenigingen, visvangst, schoolleven, enz,), terwijl ook grote wereldgebeurtenissen het dorp raakten. Er waren dorpsbewoners die naar Amerika en Canada emigreerden. Een vrouw vertelt hoe haar moeder als meisje huilend afscheid nam van haar beste vriendin, die op 10 april 1912 uit Southampton zou vertrekken, met de Titanic.

Anna-Maija werd geboren in 1942. Haar vader heeft haar maar één keer gezien. Hij was bij haar geboorte aan het front in Karelië (tijdens het vervolg op de Winteroorlog tegen Rusland) en kreeg alleen verlof om voor de doop van zijn dochtertje naar huis te gaan. Ze schrijft niet zonder understatement: ‘Mijn vader was gevallen, ik weet niets van hem en ik heb hem niet kunnen missen’. Uiteraard wilde ik het dorp zelf ook even zien. Het zijn slechts huizen verspreid langs een provinciale weg. Als je het niet weet, rij je er zonder het op te merken voorbij. Heer Segler en ik hebben er samen aan het meer aardbeien geplukt en vooral dat geeft me het gevoel er geweest te zijn.

Omdat ik in Lappeenranta geen zin (of geduld) had om een week op een visum te wachten, schoot mijn reis ineens flink op. Het visum betreft een dagtocht naar Vyborg in Rusland, de voormalige Finse stad Viipuri. Ik reed naar Hämeenlinna, maakte een foto van de gedenkplaat die vermeldt dat in het aangrenzende gebouw tsaar Alexander II in 1863 het decreet ondertekende over de ‘gelijkwaardigheid van de Finse taal’.  Vervolgens weer terug in zuidoostelijke richting naar het dromerige, historische stadje Porvoo, dat zijn suffigheid met nieuwe bruggen, een jachthaven en een boulevaardje met restaurants heeft afgeschud. De dag daarop parkeerde ik mijn auto in het noorden van Helsinki bij flats van het voormalige Olympische dorp (1952), fietste naar de haven en nam een bootje naar het vestingeilandje dat wel eens het Gibraltar van het noorden werd genoemd. Met de bouw van de fortificaties werd begonnen in 1847. Ze waren meer om zichzelf gerust te stellen, dan de Russen af te schrikken en ik volsta met de toeristische mededeling dat je op Suomenlinna heerlijk kunt wandelen, picknicken of je laten verwennen door de horeca.

Ten oosten van Helsinki golft het landschap zo frequent dat je op de secundaire wegen het gevoel hebt in een roller coaster te zitten. Op het schiereiland Porkkala schoot mijn maag vaak naar mijn keel. Rusland dwong de Finnen dat gebied in 1946 te verhuren. Er liep ook een spoorlijn doorheen en wie in de trein zat moest gedurende enige tijd tegen geblindeerde ramen aan kijken. Militair verloor het zijn betekenis en voortijdig kreeg Finland het weer terug in 1956, waarmee de Russen de presidentsverkiezingen van datzelfde jaar beïnvloedden: Kekkonen werd gekozen en zette de neutraliteitspolitiek van zijn voorganger (Paasikivi) voort.

Mijn reis zat er bijna op. Na 12 uren lezen en rondhangen op de dagboot naar Stockholm, wil je wel wat actie. In de dageraad van de volgende dag reed ik over die hoge brug bij Malmö naar Denemarken en dan is Nederland naar je gevoel ineens heel dichtbij.

Jan Postema

Soest, 4 augustus 2008

Nog geen commentaren »

Nog geen commentaren.

RSS feed voor commentaren op dit bericht. TrackBack URL

Geef commentaar

Je moet aangelogd zijn om commentaar te plaatsen.