Menigeen zou een lijstje kunnen maken van woorden waarvan hij weet waar, wanneer en van wie hij ze leerde kennen. Thuis, op school, op straat, in de trein, op het werk, enz. Vele Nederlanders zullen op 26 december 2004 kennis hebben gemaakt met het Japanse woord tsunami, de vloedgolf die Indonesië, Thailand en andere landen in Zuidoost-Azië trof en naar schatting 290.000 mensen het leven kostte. De neutrale betekenis van het woord is de vloedgolf die met dagelijkse regelmaat havens en rivieren binnenloopt bij vloed. Het Japanse tsu betekent haven en nami golf. Door de aardbevingen heeft bij ons tsunami zijn onschuld verloren. In deze zwaardere betekenis is het een internationaal begrip geworden. Op mijn fietstocht door Chili kwam ik ook waarschuwingsborden met tsunami tegen die wezen naar een veilig heenkomen.
Tijdens fietsvakanties leer je ook woorden kennen die je lang heugen. Het woordenlijstje is uiteraard zeer persoonlijk Ze kunnen grappige maar ook dramatische herinneringen oproepen. Algemeen is waarschijnlijk dat velen van ons onderweg met een zekere regelmaat bepaalde woorden zien of horen, waarvan je langzamerhand wel eens wilt weten wat ze betekenen. Op mijn fietstochten door Polen had ik op graven vaak ‘Rodzina’ zien staan. Ik dacht dat het een populaire meisjesnaam zou zijn, maar het bleek gewoon ‘familie’ te betekenen.
Toen ik voor de eerste keer in Finland was, stond op affiches langs de weg vaak ‘maatalousnättely’ te lezen. Het ging om iets in de stad Savonlinna. Hoe krijg je zo’n woord uit je mond? Toch maar eens in een boekhandel een woordenboekje gepakt. Het was een landbouwtentoonstelling.
Ik herinner me klasgenoten die mopperden op allerlei woorden die we moesten leren bij de moderne vreemde talen, waar je “niks aan had”. Helemaal ongelijk hadden ze niet. Wat moet je met “guêtre’ (slobkous) als je met vakantie in Frankrijk bent? Zei Gerrit Komrij niet ooit dat de menselijke geest een zak vol nutteloze feiten was?
Maar toch. In Finland had ik eens lucifers voor het kooktoestel bij de tent nodig. Hoe heten die dingen in het Fins? Door het bekende geel-rode luciferdoosje met een zwaluw wist ik ongeveer wat lucifers in het Zweeds zijn. “Tentstikker” zei ik dus en men begreep in de winkel wat ik bedoelde. Finland is voor een deel ook Zweedstalig. Op het doosje staat overigens “Säkerhets tändstickor”. Ook ongewild onthoud je woorden waar je soms wat aan hebt. De taal ‘houdt zijn wonderen verborgen tot het ze, opeens, toont in hun hoge staat’ zou je met een variant op J.C.Bloems gedicht ‘De Dapperstraat’ kunnen zeggen.
Een dergelijke ervaring had ik ook in Zuid-Argentinië. Op een vlakte tussen Tres Cerros en Puerto San Julian kwam mij een andere vakantiefietser tegemoet. We gingen elkaar niet voorbij als twee heren met een beleefde groet als bij de hoedenwinkel van Hinderickx en Winderickx in Ostaijens gedicht Alpenjagerslied, maar we stopten. Hij bleek een Japanner uit Yokohama te zijn. Omdat hij geen Engels sprak voerden we een absurdistische conversatie. Je gebaart een en ander en noemt de namen van plaatsen waar je was geweest en waar je nog naar toe ging. Om de conversatie nog wat op te vullen had ik ook nog wat Japanse woorden kunnen noemen: samurai, sushi, geisha, harakiri. Die Japanner had het telkens over ‘kaze’. Daarmee bedoelde hij de tegenwind. Ik herinnerde me dat ‘kamikaze’ goddelijke wind betekent. We waren niet in de gelegenheid samen wat te filosoferen over de poëtische wijze waarop Japanners in de Tweede Wereldoorlog een dodelijke opdracht verwoordden.
Thuis herinnerde ik me een gedichtje uit een artikel van de VPRO-gids (januari 2006) dat ik had uitgeknipt en bewaard. Het was geschreven door vice-admiraal Takajiro Ohnishi, de man die het kamikazecorps had samengesteld:
‘Vandaag in bloei, daarna verwaaid;
Het leven is als een tere bloem.
Hoe kan men verwachten dat haar geur eeuwig duurt?’
Dit gedicht had Ohnishi keurig gecalligrafeerd en de generale staf overhandigd. Bij het artikel staat een foto van vijf piloten, klaar voor hun vlucht op weg naar het einde. Eén ervan lacht. Inderdaad, hij was de enige die zijn opdracht kon navertellen. Hij was dus niet gone with the wind…

Nog geen commentaren »

Nog geen commentaren.

RSS feed voor commentaren op dit bericht. TrackBack URL

Geef commentaar

Je moet aangelogd zijn om commentaar te plaatsen.