Het Noorden trekt (2)

Gällivare in Zweden (ze zeggen jellieware) heeft iets gemeen met de plaats waar ik woon. Architectonisch stelt het weinig of niets voor, maar de omgeving is mooi. Zeer bijzonder is de Dundret, een berg met een afgeronde vorm die reikt boven de boomgrens. De Zweden noemen zon berg fjäll, de Finnen tunturi. Het laatste woord heeft ons via Rusland bereikt als toendra.

Je kunt naar boven met de auto tot een parkeerplaats en vandaar een strompelpad volgen verder omhoog. Het uitzicht is groots. Aan de westelijke hemel de besneeuwde toppen van de bergen die de grens met Noorwegen markeren, waarvan de Kebnekaise de bekendste is, want de oppergans waar Nils Holgersson mee naar Lapland vloog heette Akka van Kebnekaise.

Er is wel telkens gezoem om je hoofd, want de muggen-escortservice is weer paraat. Voor vertrek van de auto heb ik hoofd en handen bespoten om te laten merken (om ‘aan te geven’ zou Balkenende zeggen; zonder dat woord is hij verbaal impotent), dat ik hun aanwezigheid niet op prijs stel.

In Gällivare gaat veel verkeer buitenom. Waar ik woon is dat niet zo en dat komt door de twee w’s: winkeliers en weidevogels. En zo blijft overbodig verkeer door het centrum dampen. Het is om (haha) tureluurs van te worden.

Mijn rustdag in Gällivare bleek op een bijzondere datum te zijn. Precies 24 jaar geleden, op 13 juli 1984, werd Zweden geschokt door een dubbele moord in het noorden. Een Nederlands echtpaar uit Almelo, Marinus (39) en Jannie (34) Stegehuis. Aan een meertje, Appojaure, werden ze dood aangetroffen in hun slaapzakken onder het tentzeil. Een menselijk drama met een lange echo, want het imago van de veilige, ongerepte en eeuwig zingende bossen had een flinke deuk opgelopen. Op het internet lees ik dat de dader 30 moorden heeft bekend en voor 8 is veroordeeld. Zijn eigenlijke naam is Sture Bergwall, maar hij noemde zich Thomas (naam eerste slachtoffer) Quick (naar zijn moeder). Ieder zijn humor. Een TB’er die het niet kon laten zijn jachtmes op de verkeerde manier te gebruiken. Een slanke man met een sikje. Als je niet beter wist had hij een nobelprijswinnaar kunnen zijn.

Het echtpaar had ten zuiden van Gällivare een weg ingeslagen in de richting van Noorwegen. Op een kampeerplek tussen die weg en het meer, 32 kilometer verderop, hadden ze hun tent opgezet. En dan komt een malloot voorbij. At the wrong time, at the wrong place… In Kiruna, 80 km verder naar het noorden, spreek ik met een vrouw die lange afstanden fietst. De naam Appojaure behoeft bij haar geen verdere uitleg. Bewijs van de de lange echo.

In Narvik heb ik mijn lagere-schoolkennis aan het werk gezien.

De Zweden, beste kinderen, hebben in dat verre Lappenland kostbaar ijzererts. Dat willen ze graag verkopen om centjes mee te verdienen. Hoe krijg je dat de wereld in? Precies Piet, met de trein! En weten jullie wat nou zo gek is? Zo brengen dat ijzererts naar een haven bij de buren. Narvik in Noorwegen. Zeg het maar Ans: in de haven daaro kun je in de winter nog varen. Heel goed, de haven is ijsvrij. Dat is nog eens wat anders dan jullie ijsvrij (haha, grapje van de meester).

In de haven lag een bulk carrier op zijn beurt te wachten om vol gestort te worden. Ik heb de ertstreinen zien komen en ’s nachts gehoord, want mijn camping lag vlakbij de spoorlijn.

Geen oorlog zonder ijzer en dat wisten de Duitsers ook in 1940. Dus bedachten ze operatie Weserübung die am Wesertag zou worden uitgevoerd om die Erzausfuhr aus den schwedischen Erzgruben für Deutschland zu sichern. In het museum lees ik een aardig detail. De Duitsers wisten dat de Noorse stijdkrachten de opdracht hadden gekregen om bij een Britse invasie geen weerstand te bieden. Dus voeren de Duitse oorlogsschepen Britse vlaggen. Bij Narvik was dat niet nodig want de militaire commandant daar was deutschfreundlich eingestellt. Het heeft iets lachwekkends dat gedoe met die vlaggetjes. Noorwegen ging snel voor de bijl en de twee Noorse slagschepen in Narvik naar de bodem. De dagen daarop volgde de zeeslag met de Engelsen die vele levens kostte. De Duitsers bleven in Noorwegen tot mei 1945. Genoemde bulk carrier in de haven heette Weser Stahl…

Ik had altijd gedacht dat hele zwikkie eilanden voor de Noorse kust de Lofoten waren, maar dat klopt niet. Alleen de westelijke heten zo. De andere vormen de Vesteralen. Mensen die klagen over het dure Noorwegen zien hun geld besteed aan nieuwe wegen, bruggen en tunnels die de eilanden voor de grote stroom hebben opengelegd. Op de parkeerplaats in Svolvaer staan vele woningen op wielen. In de avonduren zijn de Lofoten het mooist: de huizen in het strijklicht, de fjorden, de bergen die oplichten op grote afstanden in een mysterieuze gloed.

Na de Lofoten heb ik enkele dagen gejakkerd door Noord-Noorwegen en idem Finland. Op weg naar Rovaniemi moest ik geregeld remmen voor rendieren. Mijn gemoedstoestand bleef daarbij niet onbewogen. De eerste keer: goh, leuk, rendieren. Echt Lapland. Tweede keer: tja, rendieren, die heb hier nu eenmaal. Derde keer: jongens, opzij! Ik wil ook door. Gras groeit náást de weg, sukkels. Vierde keer: nou opsodemieteren of ik geef gas.

Mens en dier geeft veel plezier.

 

Jan Postema

Rovaniemi, Finland

19 juli 2008

 

 

Nog geen commentaren »

Nog geen commentaren.

RSS feed voor commentaren op dit bericht. TrackBack URL

Geef commentaar

Je moet aangelogd zijn om commentaar te plaatsen.