Tjeu Lemmens: Nooit meer de weg kwijt. Op de fiets naar Auschwitz. Fietsroman. GeoTexs Delft 2016. Ruim 100 foto’s en fotootjes. 112 blzz. ISBN 978-94-90533-00-7.

 

Tjeu Lemmens en zijn vrouw Tine maakten in 2010 de fietstocht van Delft naar het voormalige oord van verschrikking in de tweede titel. De achterzijde van het boek geeft ook een inhoudelijke aanwijzing. ‘Het hoofdthema (…) is verdwalen.’ Dat zorgt ervoor dat de volgende, enigszins Cruyffiaanse zin het boek afsluit: ‘Het is niet erg als je de weg kwijt raakt als je maar weet hoe je de weg terug kunt vinden’. Deze praktische wijsheid volgt op wat Tjeus vrouw net zei: ‘Ik fiets altijd achter je aan. Zo weet ik dat ik de weg niet kwijt raak’. Het thema heeft ook een overdrachtelijke betekenis. In de woorden van een Compostella-wandelaar die ze ontmoetten: ‘Een pelgrimage is de beste remedie als je de weg kwijt bent’. In de meer letterlijke zin valt het allemaal wel mee. De Lemmensen en anderen zijn wel eens ‘de weg kwijt’, maar de vele fotootjes waarop een richtingaanwijzer met fietskilometers staat of zelfs een routekaartje, lijken het thema niet te bevestigen. En dat wordt dan weer versterkt door de kennis die Lemmens als civiel ingenieur van kaarten en kaarten maken heeft.

Hoewel het boek geen ‘fietsroman’ is in de literair-technische zin, heeft Lemmens wel een mooie literaire opening gemaakt met de zin ‘De wegwijzer is afgebroken’. Dat roept herinneringen op aan de openingszin van een beroemde roman die Lemmens kent en noemt “Nooit meer slapen’van W.F.Hermans (‘De portier is een invalide’).

Daarmee zijn we aangekomen bij een aantrekkelijke kant van het boek. Lemmens verheft zijn boek boven het vlakke fietsverhaal met veel kilometer-, weer- en klimgedoe, door zijn kennis van de Europese literatuur in zijn verslag te betrekken. May, Nietsche, Dostojewski, Kafka. Van de eerste en de laatste bezoekt het Lemmenspaar een museum. Het aardige is dat de auteur van het fietsboek de fictieve personen van beide schrijvers met zichzelf weet te verbinden. Lemmens is landmeter en dat waren Old Shatterhand en meneer K. ook. Als er iemand in een boek over verdwalen thuis hoort dan is het Kafka bij wie de samenleving een duister en dreigend doolhof is…

Lemmens geeft zich ook over aan filosofische beschouwingen. Hij lijkt dat vooral tijdens het koken te doen. ‘Niet de bestemming, maar de weg ernaar toe, dat is het doel’ citeert hij Kafka. Als je zo iets zegt, weet Lemmens, kijken de mensen je raar aan. Liever zeggen ze iets als ‘Het fietsen heeft me dichter bij mezelf gebracht’ waarop Lemmens zich afvraagt hoe dat nou weer kan!? Het lijkt wel of de basilicum die hij in de pan strooit ook zijn gedachten kruiden.

De tweede titel met het reisdoel Auschwitz kan de vage notie wekken dat de schrijver daar eenmaal aangekomen er vele woorden aan zal wijden. Dat is niet het geval. Iets meer dan een halve bladzijde. Daarbij legt hij ook het verband met ‘verdwalen’. Zo zegt hij ‘Als een heel  volk of natie de weg kwijt is dan is dat rampzalig’.  Deze gedachte valt ook om te keren. Juist een volk dat de weg te goed weet, wordt rücksichtslos…

Tjeu Lemmens heeft met toewijding en liefde geschreven. Hij heeft er plezier in te vertellen wat hij en zijn vrouw zoal tegenkomen en moppert over moderne zaken (“caravanstalling als nieuwe landbouw”) en laat dat ook anderen doen (“onderwijs krijg je van onwetende juffies”) die ze onderweg tegenkomen. Naast de vele foto’s heeft hij het boek behapbaar gemaakt voor het oog. De hoofdstukken zijn verdeeld in tekstblokken met een sleutelwoord erboven. Inhoudelijk niet nodig maar tekstueel aantrekkelijk. Het boek bevat bovendien vele wetenswaardigheden. Het explosief Semtex bijvoorbeeld is genoemd naar het Tjechische Semtin bij de stad Pardubice en we weten nu dankzij een aardige uitleg wat het Peterprincipe is: ‘In een hiërarchie stijgt elke werknemer tot hij zijn niveau van incompetentie heeft bereikt’. Wie wat bewaart heeft wat en wie wat weet heeft wat te vertellen. Voor dat laatste levert Lemmens het bewijs.

 

Jan Postema

Nog geen commentaren »

Nog geen commentaren.

RSS feed voor commentaren op dit bericht. TrackBack URL

Geef commentaar

Je moet aangelogd zijn om commentaar te plaatsen.